Acaibü’l-Mahlukat ve Garaibu’l-Mevcudat Konusu
İslami edebiyatta coğrafya ve kozmografya ile ilgili ansiklopedik bilgileri derleyen yapıt.
Acaibü’l-Mahlukat ve Garaibu’l-Mevcudat neyi anlatır, konusu ve içeriği hakkında bilgiler
İran edebiyatında Ebulhüseyin Abdurrahman ve Ahmet Tusi vb. gibi yazarların işlediği konuyu, Arap edebiyatında da Kazvini ele alarak bu yapıtı yazdı. Yapıtın Farsçaya ve Türkçeye pek çok çevirisi vardır. Türk edebiyatında, ekleme ve kısaltmalarla Ahmet Bican’ın (öl. 1455) çevirdiği metin öteki çevirilerden daha çok bilinir.
Kazvini’nin yapıtı dört önsöz (mukaddeme) ve iki bölümden (makale)oluşmuştur. Birinci bölümde gök cisimleri Ay, Güneş, gezegenler, melekler vb. ilişkin bilgiler, ikinci bölümde gökkuşağı, gök gürlemesi, rüzgâr ve şimşek, dünyanın yedi bölgesi (iklim); bu bölgelerdeki ülke, şehir ve dağlar abecesel bir sırayla anlatılmaktadır. Bunları denizler, adalar, madenler, bitki ve hayvanlara ilişkin bilgiler izler. Daha sonra, insanın yaradılışı, anatomi ve fizyolojisi, sınır sistemi yanında cinler, şeytanlar gibi doğaüstü yaratıklardan da söz edilir. Sonuçta (hatime) ise. canavar ve meleklere ilişkin bilgiler yer alır.
Türk edebiyatındaki çevirilerin kimileri doğrudan doğruya Kazvini’nin yapıtına dayanır; kimileri de İran edebiyatında yazılmış Acaibül mahlukat’ları örnek alır
