Araba Vapurlarının Tarihçesi

Araba Vapurlarının Tarihçesi

Araba Vapuru: Çeşitli kara taşıt araçlarını bir kıyıdan öbürüne geçirmek üzere düzenlenmiş gemi.

İki kıyı arasında bir. köprü kurulamadığı zaman, bağlantıyı sağlamak için araba vapurundan yararlanılır. Araba vapurları, otomobil ve vagon taşımak üzere iki cinstir. Vagon taşımak için kullanılan araba vapurları, bir ucu bir kıyıda, öteki ucu karşı kıyıda bulunan bir demir yolunun devamlılığını sağlar. Bu çeşit araba vapurlarının döşemesine bir veya birkaç demir yolu yerleştirilmiştir. Bu rayların uçları, karadaki raylarla birleşebilecek şekilde ayarlanır. Yolcu ve yük vagonlarının bir karadan öteki karaya deniz yoluyla nakli, yolcu ve yüklerin aktarılmasını, dolayısıyla zaman kaybını ve çeşitli zayiatı önler.

Vapur seferdeyken, sallantıdan zarar görmemeleri için vagonlar sıkıca bağlanır; modern araba vapurlarında, vagonlardan başka, otomobil nakli için de özel bir güverte yapılmıştır. Amerika’da, 8 000 tonilatoluk yüz vagon alabilen vapurlar vardır. Danimarka’da, 1939 yılında, Demir yollarının 30 araba vapuru vardı ve yılda 150 000 vagon taşınırdı.

Araba vapuru fikri ilk olarak Türkiye’de doğdu. Bu fikrin ışığı altında zamanın Şirketi Hayriye yöneticileri tarafından hazırlanan projenin gerçekleştirilmesi için bir yönetici ve bir teknisyen İngiltere’ye gönderildi. O devirde Londra’da dahi bu iş için karşıdan karşıya halat veya zincirlerle çekilen sallar kullanılmaktaydı.

1869 yılında İngiltere’ye ısmarlanan iki araba vapuru da İstanbul’a gelerek servise girdi. Şirketi Hayriye geleneklerine uyularak Suhulet e 26, Sahilbent e 27 numara verildi. Her iki gemi yandan çarklıydı, diagonal silindirli ve alçak basınçlı istim makinesiyle yürütülmekte idi; süratleri 8 mildi.

Şirketi Hayriye’nin 1944 yılında lağvı. ile Devlet Deniz yolları ve Limanları işletmesi Genel müdürlüğüne devredilişine kadar başka araba vapuru yaptırılmadı. 1946 Yılında bu yeni idare elinde bulunan dört çıkarma gemisinden ikisi, «Mudanya» ve «Çardak» baş ve kıç kapaklarında tadilat yapılmak suretiyle araba vapuru filosuna katıldı. Bu arada Fransa’ya dört yeni ve büyük araba vapuru ısmarlandı. Böylece 1951-1952 yılları içinde, 80 senelik bir aralıktan sonra, Kasımpaşa, Kız kulesi, Kadıköy ve Kuruçeşme vapurları servise kondu.

Devlet Deniz yolları ve Limanları işletmesinin özel bir kanunla Denizcilik Bankası Genel müdürlüğü haline konulduğu 1952 yılında bu yeni kuruluşun kadrosunda Araba vapuru bulunmaktaydı. Kabataş-Üsküdar ve Sirkeci-Üsküdar hattından başka Sirkeci Kadıköy, Kartal-Yalova arasında yeni hatlar kurulmuştu.

Bugün Denizcilik bankası elinde 14 parça araba vapuru bulunmaktadır. Fransa’da yapılanlardan dördüncüsü olan Karaköy ile birlikte Çardak ve Mudanya vapurları Çanakkale ile Eceabat arasında çalışmaktadır. Bu hat Denizyolları işletmesine bağlıdır.

Meydan Larousse / Cilt 2 Sayfa 47