Aşık Edebiyatı Nedir? Temsilcileri Kimlerdir?

Aşıkların deyişlerinden oluşan edebiyat türüne AŞIK EDEBİYATI denir.

Bu edebiyatı yaratan aşıklar, sazları ellerinde köy köy, kasaba kasaba dolaşır, kendisini dinleyecek bir kitle bulunca da sazlarını ellerine alarak, deyişler düzer, türküler söyler ve zaman zaman da birbirleriyle atışırlardı. Söyledikleri dilden dile geçerek topluma yayılırdı.

Aşık Nedir, Deyişlerini saz eşliğinde ezgili biçimde söyleyen, sözlü şiir geleneğine bağlı halk ozanı.

Eskiden aşıklar deyişlerini dinleyici karşısında, doğaçlama olarak söylerlerdi. Söylenenler kulaktan kulağa aktarılır ve kuşaktan kuşağa geçerdi. Bu deyişler arasında, söylendikten sonra yazıya geçirilenler de olurdu. Günümüzde doğaçlama geleneği sürdürülmekle birlikte aşıklar artık, deyişlerini genellikle uzun uzun düşünüp yazmakta, onlara ezgi bulmakta ve öyle söylemektedir.

Aşık edebiyatı günümüzde toplumsal yapıdaki değişimlere koşut olarak değişmektedir. Artık eskisi gibi sazı elde, dolaşan Aşıklara pek rastlanmıyor. Eskiden sık sık yapılan Aşıklar arası atışmalar günümüzde ancak özel organizasyonlarla ve belirli aralıklarla yapılabiliyor. Aşıklar yapıtlarını artık dinleyicilerine televizyon ve radyolarda ya da kaset ve CD’ler aracılığıyla sunmaktadırlar.

Aşık edebiyatı ürünü olan şiirlerin temel özelliği; dörtlükler biçiminde, ölçülü ve uyaklı yazılmış olmalarıdır. Şiirin son dörtlüğünde aşık genellikle kendi adını söyler.

Örnek :
Ben bu derde yıllar önce yanardım,
Dolaptan dolaba iner dönerdim,
Bütün insanları suçtan sanırdım,
Mahzunî Şerifim köle ne deyim?

Aşık Edebiyatı Temsilcileri

Pir Sultan Abdal, Kaygusuz Abdal, Nesimî, Dadaloğlu, Karacoğlan, Köroğlu gibi ozanlar, Aşık edebiyatının önemli temsilcileridir. Yakın zamana değin bu geleneği sürdürenlerin başında; Aşık Veysel, Davut Sulari, Muhlis Akarsu gibi ozanlarımız geliyordu. Günümüzde de Murat Çobanoğlu ve Aşık Gülabi gibi halk ozanları, aşık edebiyatı ürünleri vermektedir. Halk ozanlarının ürünleri, söz ve ezgi olarak halk müziğinin en önemli kaynağını oluşturur.

Aşık Edebiyatının Özellikleri Nelerdir?

• Geleneksel Türk edebiyatıdır. Eserlerde halk dili kullanılır.
• Hece ölçüsüyle oluşturulan eserler saz eşliğinde söylenir. Bu geleneği sürdüren şairlerimize “âşık” denir. Bundan yola çıkarak bu edebiyata da “Aşık edebiyatı” denir.
• Aşık edebiyatı geleneği orta Asya’ya kadar gitmektedir.
• Bu edebiyatı temsil eden âşıklar ellerinde sazlarıyla diyar diyar gezerek sanatlarını icra ederler.
• Aşıkların bir kısmı köyde yaşamış ve eğitim almamıştır. Bir kısmı ise belli bir eğitim almış bazı eserlerinde aruz ölçüsünü bile kullanmışlardır.
• Aşıklar yetişme biçimlerindeki farklılığın etkisiyle sanat anlayışları ve felsefeleri bakımından ikiye ayrılır:
Meydan Şairleri:
Şiirlerini doğaçlama söyleyen şairlerdir. Karacaoğlan Âşık Veysel, Köroğlu gibi.
Kalem Şairleri:
Belli bir eğitimden geçmiş şairlerdir. Şiirlerini kalem ile kâğıt üzerine yazarlar. Erzurumlu Emrah’, Dertli, Gevheri, Bayburtlu Zihni gibi.