Genel KültürTarih

Augustus Tapınağının Tarihi ve Önemi

Ankara Augustus Tapınağı Planı, Tarihi, Özellikleri

Augustus Tapınağı, Ankara’da bulunan ilk çağ yapılarının en ünlüsü.  Tapınak bu ününü özellikle duvarlarındaki yazıtlara borçludur. Hacı bayram caminin hemen bitişiğinde bulunan Augustus tapınağının kalıntıları 1926-1928 yıllarında Alman ve daha sonraları Türk uzmanlar tarafından yapılan kazı ve incelemelerle ilim dünyasına tanıtılmıştır. Bu incelemelerden anlaşıldığına göre Augustus tapınağı, Augustus devrinde, MÖ. 11. yüzyılda Frigya tanrısı Men adına ithaf edilmiş bir tapınağın yerinde, daha doğrusu o tapınağın değiştirilmesi suretiyle inşa edilmiştir. Tapınak, yedi basamaklı bir podium (yüksek bir platform) üzerinde yükseliyordu.

Planı, Menderes Manisası’nın ünlü tapınağı olan Artemis tapınağına benzemekledir. Dikdörtgen şeklindeki Sella’nın etrafını Korinthos üslûbunda 8 X 15 sütun çevreliyordu. Bugün Sella, duvarlarının büyük kısmı hemen tam olarak ayakta durmaktadır. özellikle 8,40 m yüksekliğindeki abidevi giriş kapısı (3,34 m genişlikte) yanlarındaki işlemelerle dikkati çekmektedir.

Sella methalinin (pronaos) iç kısımlarında görülen yazıtlar Ankyra anıtı (Monumentum Ancyranum) veya Augustus vasiyetnamesi adlarını taşıyan çok önemli belgelerdir. Bunların Eski yunanca tercümeleri Sella güney duvarının dış yüzüne kazılmıştır. 

Augustus vasiyetnamesi

Ankara’daki Augustus tapınağının duvarlarına kazılmış olan ve imparator Augustus’un yapmış olduğu faaliyetleri anlatan yazıt. Bunun metnini Augustus 76 yaşında iken kaleme almış, ölümünden sonra Tiberius senatoda okumuş, asıl metin Roma’daki Augustus’un türbesine, kopyaları da eyaletlerdeki Augustus tapınaklarına konmuştur. Fakat bunlar kaybolmuştur. Vasiyetname sözü yanlış kullanılmıştır. Ankara’daki yazıt günümüze kalmış tam kopyasıdır. Tapınağın pronaos antelerinin iç taraflarında Latince, porticusun güneydoğu duvarına da halkın anlaması için Yunanca metin kazılmıştır. Bu metinde M.ö. 43-M.S. 14 yılları arasında geçen olaylar anlatılmış, Augustus’un askeri, siyasi başarıları, unvanları, imparatorluğun giderleri, yardımları, yaptırdığı şenlikler, inşaat faaliyetleri belirtilmiştir.

Avrupalılar bu metni XVI. yüzyıldan bu yana tanıyorlardı. G. Perrot ve E. Guillaume yönetimindeki heyet Latince metnin tamamını ve Yunanca metnin bir kısmını kopya ettiler (1861). İlk ilmi yayın Th. Mommsen tarafından Res Gestae Divi Augusti (İlâhî Augustus’un İcraatı) adıyla yapıldı (Berlin 1883). Bundan sonra yayımlar devam etti. Türkçe olarak da H. Dereli’nin Augustus Ankara Anıtı (Monuınentuın Ancyranum), [İstanbul 1949] adlı eseri vardır.

Yazıtlar Kraliçesi

İmparator Augustus adına yaptırılan tapınak, 16. yüzyıldan beri, bilim adamları ve tarihçilerin dikkatini çekmektedir. Avusturya İmparatorunun elçisi Busbecq, tapınağı incelemiş ve anıtın kopyasını çıkarmıştır. Daha sonra Charles Texier ve Georges Perrot, Schede-Krencker tapınak üzerine bilimsel incelemelerde bulunmuş ve yayınlamışlardır. Bugün Hacı Bayram Camii bitişiğinde bulunan tapınak, Frig tanrıları Men ve Kybele’ye ait tapınağın üzerine yapıldığı söylenmektedir. Bugün ayakta kalan büyük kapı, sella, ve pronaos kısımlarıdır. Kısa yanlarında 8, uzun yanlarında 15 sütunu kapsayan dikdörtgen planlı, Korinth düzeninde bir peristasis ile çevrilmiş, pseudodipteros planlı bir yapıdır.

İmparator Augustus, ölümünden önce Vesta rahibelerine verdiği dört adet belge, Monumentum Ancyranum “Ankara Anıtı”, Res gestae “Ankara Yazıtı” olarak bilinir. Ankara Anıtı veya Yazıtlar Kraliçesi diye bilinen Tapınaktaki kitabe, İmparator Augustus’un yaptığı işleri anlatan dünyadaki en uzun ve sağlam Latince kitabedir. Senatoda okunan metin, Roma’da dikili iki tunç sütuna yazıldıktan sonra kopyaları eyaletlerdeki tapınaklara yazılmıştı. Latince ve Grekçe iki dilde yazılmış kitabeleri dolayısıyla Arkeoloji biliminde “Yazıtlar Kraliçesi” diye meşhur olmuştur. Bunlar; cenaze töreniyle ilgili emir, devletin asker ve para durumu belgesi, servetini varisleriyle Roma halkına bıraktığını bildiren belge, yaptığı işleri kazandığı onur ve harcadığı paraları gösteren çizelgeden oluşmaktadır. Bunlar Augustus’un M.S. 14 yılında ölümünden sonra imparatorluğun bazı kentlerindeki Augustus Tapınaklarının duvarlarına yazılmıştır. Augustus’un Vasiyetnamesi, Ankara Augustus Tapınağı’nın duvarlarında iki dilde, Latince ve eski Yunanca yazılmış olarak günümüze değin gelmiştir.

Tapınak, Hristiyanlık kabul edilince kiliseye çevrilmiş, Osmanlı döneminde bir ara medrese olarak kullanılmıştır. Önemli kısımları günümüze kadar gelmiş olan tapınak, Anadolu kültür bütünlüğünü en güzel yansıtan bir eserdir.

Kaynakça: Tarih İçinde Ankara. (Abdülkerim Erdoğan, Gökçe Günel, Ali Kılcı)

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir