Ayini Cem Nedir? Ayini Cem Nasıl Yapılır? Kuralları Nelerdir?

Ayin-i Cem deyiminin kaynağı hakkında farklı görüşler vardır. Bir görüşe göre Cemşid’in şarap meclislerini taklit için yapılan ayindir. Diğer görüşe göre, tasavvufta önemli bir mertebe olan Cem’den (fena bulunan, yok olunan mertebe) doğmuştur.

Bu ayin uzun kış geceleri tekkelerde ve evlerde yapılırdı. Bektaşi ve Mevlevi tarikatlarında ayinin yapılışları bazı farklılıklar gösterir. Bektaşilikte, tekkenin ayin yapmaya mahsus meydanına postlar serilir, öd ağacı yakmak için buhurdan konulur, taht kurulur. Ayine, baba yahut vekili başkanlık eder. Yatsı vakti canlar gelmeye başlar, Bektaşi olmayanlardan ayin yapılacağı saklanır ve içeriye kimsenin alınmaması için gözcüler konulur. Gelen canlar babaya boyun keser, avucunun içini öper ve ayak üstü dururlar. Baba destur eder, sonra oturur. Sakiler şarap dağıtmaya başlarlar; zakirler ilahi, nefes, mersiye okurlar; saz çalınır, gülbank (nara atmak) çekilir. Sabaha kadar bu şekilde vakit geçirilir. Bektaşiler Ayin-i Cem’i, nasip alması için müridin tarikata girdiğinde ve öldüğünde yaparlar.

Mevlevilerde ise Ayin-i Cem daha farklı bir şekilde yapılır; Ayinin yapılacağı odaya şeyh için kırmızı bir post serilir ve oturulacak yerlerin önüne iki sıra halinde on sekiz şamdan dizilir ve mumlar yakılır. Yemekten sonra namaz kılınır ve ayin odasına girilir. Canlar niyaz ederek girerler ve ayaklarını mühürleyip dururlar.  Şeyh en sonra gelir ve kapıda baş keser. Canlar da şeyhle beraber baş keserler. Şeyh yavaş yavaş yürüyerek posta doğru gider, yüzünü canlara dönerek oturur. Canlar da otururlar ve hep beraber yeri öperek niyaz ederler. önce kahveler içilir, sonra neyzenbaşı neyle taksim yapar. Taksimden sonra ayin okunur, isteyenler sema ederler.

Semadan sonra şeyh Âyin-i Cem gülbangını çeker. Gülbangdan sonra bağdaş kurulur, sohbetler, şerbet içilir, meyve yenilir, ayinler, ilahiler okunur. Sabah namazı vakti gelince şeyh Fatiha diyerek ayini bitirir ve hep birlikte sabah namazını kılmak için mescide gidilir. Mevleviler Ayin-i Cem’i ya murat için’ veya birisinin ölümünden sonra yaparlar. Sırf sohbet için de ayin yapılabilir.