Cevali Nedir? Cevali Vergisi Kimlerden Alınır? Özelliği Nedir

Cevali ne demek: Bulundukları yeri değiştirenler, memleketlerinden ayrılmak zorunda kalanlar. Müslüman olmayan Araplar’ ın ödemekle yükümlü bulundukları cizye vergisi.

Kuran’da kitâbî (Yahudiler ve Hıristiyanlar) diye anılan kişilerden alınması buyrulan cizye vergisi. Ömer halife olunca, arap ve islam birliğini kesin olarak kurmak amacıyla Arap yarımadasında yaşayan ve müslüman olmayan kitâbî toplulukları Suriye ve Irak’a sürdürdü. Böylece yurtlarından atılan ve müslüman olmayan Araplar’ın, din özgürlüğü için ödedikleri vergiye bu dönemden başlanarak “sürgün Araplar’dan alınan cizye vergisi” anlamında caliye ya da çoğul olarak cevali denildi. Cevali daha sonra Suriye, Irak ve Mısır’da yaşayan ve müslüman olmayan arap halkının ödediği vergi olarak genel bir anlam kazandı. Abbasiler döneminde, cizye ile eşanlamda kullanılan cevali sözcüğü, Memluklar döneminde cizye vergisinin bir bölümü vakıflaştırıldığından ve bu tür vakıflara cevali adı verildiğinden yine anlam değişimine uğradı. Osmanlı yönetimi döneminde, Suriye ve Mısır’da çerkes emirlerinin tevliyetinde bulunan cevali vakıfları doğrudan Havass-ı hümayun’a bağlandı. Daha sonra giderek özel bir anlam alan cevali Mısır, Suriye ve Irak topraklarına yeni yerleşen yabancı toplulukların ödemekle yükümlü bulundukları vergi karşılığında kullanıldı. Abdülmecit döneminde cevali de, cizye ve haraç vergileri gibi 7 mayıs 1855 nizamnamesi ile kaldırıldı.