Çocuk Hakları Nelerdir? Sözleşme Maddeleri

Çocuk hakları nelerdir? Birleşmiş Millet Çocuk Hakları Bildirisi Maddeleri

1. Hiçbir çocuk; ırk, renk, cinsiyet, din, dil, siyasal ve diğer inançları, kendisinin veya ailesinin varlığını veya mezhebi nedeniyle ayrıma tabi tutulmaz.
2. Her çocuk, özel koruma ve bakım görecek; her çocuğun özgürlük ve onurunu kırmayacak koşullar altında zihnen, bedenen ve manen gelişmesini sağlayacak olanak ve fırsatlar hazırlanması yasayla güvence altına alınacaktır.
3. Her çocuk, doğduğu andan başlayarak, isim ve milliyete hak kazanacaktır.
4. Her çocuk, sosyal sigorta ve gerekli sağlık yardımından faydalanmaya, doğumundan haşlayarak hak kazanacaktır.
5. Sakat çocuklar için özel bakım ve eğitim uygulanacaktır.
6. Her çocuk, sevgi ve şefkate muhtaçtır. Dernek ve idare kuruluşlar, ailesi olmayan veya muhtaç çocuklara özel ilgi göstermekle yükümlüdürler.
7. Her çocuk, eğitim görmeye lâyıktır. Eğitim (hiç değilse okul çağında) ücretsiz ve zorunlu olmalıdır.
8. Sosyal yardım ve koruma konusunda çocuk, ilk düşünülen olmalıdır.
9. Çocuk, ihmal ve eziyetten korunmalıdır.
10. Çocuk, ırkı, dini ve insanlar arasında ayrılık yaratan diğer baskılara maruz kalmaktan korunmalıdır.

Birleşmiş Milletler Örgütü 1979 Yılını Dünya Çocuk Yılı ilân etmiştir.

Çocuk sağlığının, çocukları korumanın ve onları iyi yetiştirmenin önemini belirten bildiri.
Dünya çocuklarının ortak haklarını belirleyen Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1959’da Çocuk Hakları Bildirisini yayımlamıştır. Bu bildirinin belli başlı maddeleri şunlardır:

1. Çocuklardan sevgi esirgenmemelidir. Ailesi olmayan yoksul çocuklara özel ilgi gösterilmelidir.
2. Bir tehlike anında öncelikle çocuklar korunmalıdır.
3. Çocuklar sosyal güvenlikten yararlanmalıdır. Çocukların sağlıklı büyümeleri sağlanmalıdır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41. ve 61. maddeleri çocuk haklarıyla ilgilidir. Anayasamız çocukların korunması, yardıma gereksinimi olan çocukların topluma kazandırılması için her türlü önlemi alır. Türkiye, sözleşmeyi 14 Eylül 1990’da imzalamış ve 1995’te de onaylayarak yürürlüğe geçirmiştir. Bu sözleşmeye göre, 18 yaşından küçük herkes çocuktur ve her çocuk “yaşamdan ayrılmaz haklara sahiptir”. Çocuk Hakları Sözleşmesi, çocuğa; düşünce, ifade, din ve dernek alanlarında hak ve özgürlükleri tanımış ve her tür fiziksel ve ruhsal şiddete karşı toplumsal ve ekonomik önlemlerin alınmasını öngörmüştür.

Çocuk haklarına dair sözleşmenin kısaltılmış ve sadeleştirilmiş bazı maddeleri şunlardır:

Madde 1
Bu sözleşme uyarınca, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.
Madde 2
Sözleşmeyi kabul eden devletler, bu sözleşmede yazılı olan hakları, ülkelerinde bulunan her çocuğa hiçbir ayrım gözetmeksizin sağlamakla yükümlüdür.
Madde 13
Çocuğun, düşüncesini özgürce açıklama hakkı vardır. Bu hak, ülke sınırlarıyla bağlı olmaksızın, yazılı, sözlü, sanatsal biçimde ya da çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncenin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir.
Madde 14
Taraf devletler, çocuğun düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkına saygı gösterir. Taraf devletler, çocuğun yeteneklerinin gelişmesiyle bağdaşır biçimde haklarının kullanılmasında çocuğa yol gösterme konusunda ana-babanın ve gerekiyorsa yasal vasilerin hak ve ödevlerine saygı gösterir.
Madde 23
1-Taraf devletler, zihinsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvence altına alan, öz güvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşama etkin biçimde katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eksiksiz yaşamaları gerektiğini kabul eder.
2-Taraf devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanabilmeleri için yardım görmeleri gerektiğini kabul eder.
Madde 26
Taraf devletler, her çocuğa sosyal sigorta dâhil sosyal güvenlikten yararlanma hakkını tanır ve bu hakkın tam olarak gerçekleşmesini sağlamak için ulusal hukukuna uygun, gerekli önlemleri alır.
Madde 27
Taraf devletler, her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir yaşam düzeyine hakkı olduğunu kabul eder.
Madde 28
Taraf Devletler, çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli üzerinde gerçekleştirilmesi görüşünü benimserler; okul disiplinin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşır biçimde ve bu sözleşmeye uygun olarak yürütülmesinin sağlanması amacıyla gerekli olan tüm önlemleri alırlar; eğitim alanında, özellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenin dünyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve çağdaş eğitim yöntemlerine ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak amacıyla uluslar arası işbirliğini güçlendirir ve teşvik ederler. Bu konuda, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle göz önünde tutulur.
Madde 31
1-Taraf devletler, çocuğa; dinlenme, boş zamanını değerlendirme, oynama ve yaşına uygun etkinliklerde bulunma, kültürel ve sanatsal yaşama serbestçe katılma hakkını tanır.
2-Taraf devletler, çocuğa kültürel ve sanatsal yaşama tam olarak katılma hakkını, saygı duyarak tanır ve çocuğu bu yaşama özendirir; çocuklar için boş zamanı değerlendirmeye, dinlenmeye, sanata ve kültüre ilişkin etkinlikler konusunda uygun ve eşit fırsatların oluşmasını sağlar.
Madde 33
Taraf devletler, çocukların uluslar arası anlaşmalarda tanımlandığı biçimde uyuşturucu maddelerin yasa dışı kullanımına karşı korunması ve çocukların bu tür maddelerin yasa dışı üretimi ve kaçakçılığı alanında kullanılmasını önlemek amacıyla uygun olan her türlü önlemi alır.
Madde 34
Taraf devletler, çocuğu her türlü cinsel sömürüye karşı koruma güvencesi verir.
Madde 35
Taraf devletler, her ne nedenle ve hangi biçimde olursa olsun, çocuklar.-, kaçır..-ması. satılması ya da fuhşa konu olmasını önlemek için ulusal düzeyde ikili ve çok yönlü ilişkilerde gereken her türlü önlemi alır.
Madde 36
Taraf devletler, esenliğine herhangi bir biçimde zarar verebilecek başka her türlü sömürüye karşı çocuğu korur.
Madde 37
Taraf devletler aşağıdaki hususları sağlar: a) Hiçbir çocuk, işkence ya da zalimce, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele ve cezaya tâbi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara, işledikleri suçlar nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu bulunmayan ömür boyu hapis cezası da verilmeyecektir.