TarihGenel Kültür

Cumhuriyet Nedir Kısaca, Nasıl Kurulmuştur? Temel Fikirleri

Memleketimiz en ideal devlet idaresi olan cumhuriyete kurtuluş Savaşı'ndan sonra kavuştu. Daha önce meşruti bir monarşi ile idare edilen Osmanlı İmparatorluğu çökmüş, yurdumuzu düşmanlar istilâ etmişti. Türk milletini kurtarıp bağımsızlığa kavuşturan Atatürk bu şerefli millete lâyık olduğu mükemmel bir idare şekli vererek onu cumhuriyete kavuşturdu.

Cumhuriyet nedir Kısaca? Cumhuriyet Nasıl Kurulmuştur, Cumhuriyetin Temel Fikirleri Nelerdir?

Cumhuriyet: bir devlet idare şeklidir. Cumhuriyet idaresinde halk, egemenliği elinde bulundurur, bunu seçtiği temsilciler vasıtasıyla kullanır.

Anayasa hukuku devlet şekillerini iki kategoriye ayırır:

1- Monarşiler: Devlet müessesesinin bir tek kişi etrafında teşkilâtlanışıdır;
2 -Cumhuriyetler: Devlet başında belli süre için seçimle gelen bir başkan vardır, onun etrafında muhtelif meclisler bulunur.

Tarih boyunca gelip geçen veya halen mevcut devletleri bu kategorilerden birine sokmak mümkündür, fakat hiçbiri ötekine tıpatıp benzemez. Bu noktayı hatırda tutmak şartıyla cumhuriyet dediğimiz devlet şeklinin ana çizgilerini belirtebiliriz:

Bu kelimenin lügat mânası halka mensup hükümet şekli ki, hükümdarın yerine halkın seçtiği bir başkan bulunmasıdır.

Eski Yunan filozofu Aristoteles (Aristo) cumhuriyeti şöyle tarif eder: Devleti, umumun menfaatini gözeterek halk idare ederse, ona cumhuriyet denir.

Bu ana fikri işleyen, geliştiren Montesquieu: Yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri tek şahısta veya kurulda toplandığı takdirde, adı cumhuriyet dahi olsa ve organlar seçimle gelse bile, o rejim, halk idaresi niteliğini taşımaz diyor. Şu halde, Cumhuriyet, öyle bir devlet şeklidir ki, onda, üç ana kuvvet, ayrı, birbirlerine karşı bağımsız ve birbirini dengeli bir surette denetleme esasına göre kurulmuş olacak, devletin başında da belli bir süre için seçimle gelen bir başkan bulunacaktır.

Memleketimiz en ideal devlet idaresi olan cumhuriyete kurtuluş Savaşı’ndan sonra kavuştu. Daha önce meşruti bir monarşi ile idare edilen Osmanlı İmparatorluğu çökmüş, yurdumuzu düşmanlar istilâ etmişti. Türk milletini kurtarıp bağımsızlığa kavuşturan Atatürk bu şerefli millete lâyık olduğu mükemmel bir idare şekli vererek onu cumhuriyete kavuşturdu.

Cumhuriyetin Temel Fikirleri

Devrimizin cumhuriyet şeklindeki devletlerinde ana müesseseler ve temel fikirler şunlardır:

Devlet Başkanlığı: Belli bir süre için seçimle gelinir. Bu makamın yetkileri az, görevi sınırlı ve ekseriya temsilidir.

Yasama Organı: Seçimle gelen ve halkın vekâletini haiz sayılan bir veya iki meclisten kurulur. Seçimler, gitgide genel oy haline getirilmiş, devlet prizmasının kaidesi genişletilmiştir. Zamanımızda cemiyetlerin çok büyümüş olması dolayısıyla, doğrudan doğruya temsil ortadan kalkmıştır.

Yürütme Organı: Ya devlet başkanının, ya da hükümet başkanının sorumluluğu ve idaresi altında, meclislere hesap vermekle ödevli kabine dir. Vatandaşa karşı, hürriyet ve eşitlik prensiplerine uygun kanunlar dairesinde tarafsız muamele etmek zorunda olan teknik idare yürütme organının amme hizmetlerin’ görme vasıtasıdır.

Yargı Organı : Başta anayasa mahkemesi ile her derecedeki adlî ve idarî rnahkemeleri teşkil eden bağımsız hâkimler, millet adına yargılama ve hüküm verme hakkını kullanırlar.

Cumhuriyete iki ana fikir hâkimdir: Hürriyet ve eşitlik prensipleri. Genel olarak insanlara ve özellikle vatandaşlara tanınmış olan tekmil temel haklar ve çeşitli hürriyetler, bu iki ana fikirden doğar.

Nihayet, cumhuriyet rejimi; yasama, yürütme ve yargı hak ve yetkisinin kaynağının halkta olduğu inancına dayanır. Bu inanç kaybolduğu veya bir tarafa itildiği gün, Montesquieu’nün belirttiği gibi, devletin adı ne olursa olsun, cumhuriyet bir cesetten ibaret kalır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir