Demiryolları Nasıl Yapılır? Demiryolu Taşıtları Nelerdir?
Demiryolları nasıl yapılır? Demiryollarında hangi taşıtlar kullanılır?
Demir yolları, ağır yüklerin otoyollardan daha kolay taşınmasını sağlayan raylı ulaşım sistemleridir. Lokomotifler (tren motorları) yolcu ve yük trenlerini çekmekte kullanılır. Bir tek lokomotif, binlerce ton ağırlığında bir yükün çekilmesi için yeterlidir.
Yolcu trenleri, her gün birçok insanı işiyle evi arasında taşır. Hızlı yolcu trenleriyse genellikle Avrupa ve Japonya’da yaygın şekilde kullanılmaktadır. En hızlısı saatte 300 km’nin üstünde yol alır. Yük trenleri kargo taşır. Genellikle petrol, kimyasal ve araba taşımak için özel olarak tasarlanmış trenler kullanılır. Bazı yük trenleri 500 m’den. uzundur ve çok ağır yükleri taşımak için lokomotif eklenebilir.
Lokomotif Türleri
Demir yolu lokomotiflerinin çoğu kamyon ve otobüslerdeki gibi dizel motorla ya da elektrikle çalışır. Büyük dizel lokomotiflerde ana motor, tekerleklerin arasındaki motorlara elektrik sağlayacak bir jeneratörü çalıştırır. Bu sistemi kullanan lokomotifler, dizel elektrikli lokomotifler olarak bilinir. Elektrikli lokomotifler küçük ancak güçlüdür. Üstteki kablolardan ya da yanındaki raydan aldıkları elektrikle, elektrik motorları tekerlekleri çevirir.
Lokomotif dizaynındaki son gelişmeler, trenlerin hava yastığı (hava tazyikli) gücüyle ya da manyetik yükseltme (manyetik yükseltme projesi) kullanılarak daha yükseltilebilmesine imkân tanımıştır. Araca ve raylara yerleştirilen güçlü mıknatıslarla trenin raylara değmeden gitmesi sağlanır. Bu trenler çok yüksek hızlara ulaşabilir; çünkü raylarla temas kesildiğinde sürtünmeden dolayı yavaşlaması ortadan kalkmış olur. Almanya ve Japonya’da manyetik yükseltme trenleri, test aşamasında saatte 500 km hıza ulaşmışlardır. Tüm manyetik yükseltme trenleri aynı hızlara ulaşmayı başaramaz. Yolcuları havaalanları arasında taşımakta kullanılan düşük hızlı, kondüktörsüz yolcu trenleri de bir çeşit manyetik yükseltme trenidir.
Demir Yolu İnşaatı
Demir yolu güzergâhlarının olabildiğince düz olması gerekir. Herhangi bir eğim, lokomotif tekerleklerinin kaymasına neden olmayacak düzeyde tutulmalıdır. Kıvrımlar, trenlerin yüksek hızlarda çok keskin dönüşler yapamayacakları düşünülerek çok keskin olmamalıdır. Trenleri vadilerden geçirebilmek için viyadükler, tepelerin içinden geçirebilmek için de tüneller yapılır.
Demir yolu yapımının ilk zamanlarında işlerin çoğu, toprağı kazıp ray yerleştiren binlerce insan tarafından elle yapılıyordu.
Demir yolu rayları, beton ya da tahta kaydırıcılar üzerine çelik raylar yerleştirilmesiyle elde edilir. Bu da geçen trenin ağırlığının taşınmasını ve rayların hemzemin geçitlerde durmasını sağlar. Demir yolu güzergahının üzerinde sıcak havalarda rayların genleşmesi göz önünde bulundurularak rayların birleşme yerlerinde kısa aralıklar bırakılır. Aralıklar olmazsa raylar şekillerini kaybederek eğrilir. İki ray, mikyas adı verilen bir mesafe boşluğuyla dizilir. En yaygın mikyas ölçüsü 1,44 m’dir. Rusya, Finlandiya ve İspanya daha geniş ölçüler kullanır
Demir yolu işaretleri
Çarpışmaları önlemek için demir yolları her bir bölümün başında bir işaret olmak üzere farklı bölümlere ayrılır. Trenler işaret noktalarından doğru renk ya da pozisyonu gördüklerinde geçebilir. İşaretler, işaret idare kutusu tarafından kontrol edilir. Modern işaret kutularında kullanılan bilgisayar, her seferinde bir bölümden sadece bir trenin geçmesi için programlanmıştır.
İşaret kutusu her bir trenin rotasını kontrol eder. Trenler, raylar bölündüğünde yönlerini değiştirmelerini sağlayan özel hareketli sistemlerle idare edilir.
Yer altı demir yolları
İlk yer altı demir yolu sistemleri (metrolar) yerin çok altında olmayan sığ buharlı motor ray sistemiydi. Londra Metropol Hattının ilk etabı ulaşıma 1863’te açıldı. Mühendisler, 2528 m derinliğe sahip tüp tünel projeleri geliştirdiler. Thames Nehri’nin altından geçen derin seviye tüneli 1890’da açıldı. ABD’de 1904’te Nevv York Metrosu’nun ilk etapları açıldı.