Genel KültürEdebiyat

Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Ne Anlatılıyor?

Evliya Çelebi Seyahatnamesi Nedir? Nasıl Yazılmıştır? Neleri Anlatır? Hangi Şehirler ve Ülkerle İlgili Bilgiler Bulunmaktadır? 

Evliya Çelebi, elli yıldan çok süren dolaşmaları sırasında gördüğü her şeyi yazmıştır. O nedenle, onun yapıtı, coğrafya, tarih, folklor, dil, etnografya, toplumbilim, iktisat vb. bakımlarından önemli bir kaynak sayılmaktadır.

Kitapta XVII. yy. toplum yaşayışının bütün özelliklerini bulma olanağı vardır. Doğrudan doğruya kendi gördüklerini anlatmakla birlikte, okuduğu yazarlardan da yararlanmış; bazı kanunnameler, sicil ve evkaf kayıtları, bazı tahrir defterleri vb. gibi resmi kayıtları incelemiş; birtakım menakıpname (Ahmet Yesevi, Sarı Saltuk, Emîr Sultan menakıpnameleri vb.) ve velayetnameleri (Hacı Bektaş velayetnameleri) görmüş; yazıtları toplamış, ünlü kişilerin biyografyalarını saptamıştır Bu belgesel çalışmaların yanı sıra, dinleyenlerin ve okuyanların ilgisini artırmak için, anlattığı şeylere aklın almayacağı garip olaylar katmasını (fil doğuran kadınlar, gaipten haber veren mağaralar vb.), uydurma ve abartmalarını da gözden uzak tutmamak gerekir.

Evliya Çelebi, yapıtını konuşur gibi sade bir dille yazmıştır. Yer yer rastlanan yabancı sözcük ve yabancı dil kuralları, söz hüneri göstermek amacıyla kullanılmadığı için, metnin anlaşılmasında güçlük çekilmez. Özellikle kişilerin konuşmaları olduğu gibi yansıtılmıştır. Olayları hikâye eden yerlerde, kurgunun merakı uyandıracak yolda düzenlenmesi bakımından çok üstün başarı gösterilmiştir.

Seyahatname Ne Zaman Yazıldı?

Seyahatname 17. yüzyılda, Osmanlı İmparatorluğu?nun en geniş sınırlara ulaştığı 1683 Viyana bozgunu öncesi yıllarında yazılmıştır.

Seyahatname İlk Ne Zaman Basıldı?

Seyahatname yazılışından iki yüzyıl sonra, ancak 1896 yılında yani 19. yüzyılda Arap harfleriyle basılabilmiştir. Orhan Şaik Gökyay, Seyahatnamenin birinci cildini 1996?da Latin alfabesine çevirmiş ve bu tarihten sonra eser daha çok kişi tarafından incelenmeye başlanmıştır.

Seyahatname Yazmasının Amacı Nedir?

Osmanlı İmparatorluğu?nun ve çevresinin eksiksiz bir tasvirini ?.. ve seyahatlerin eksiksiz bir kaydını sunmaktır 

Seyahatnamede Ne Tür Bilgiler Yer Alıyor?

17. yüzyıl Osmanlı coğrafyası, Bu dönem konuşulan Türkçe ve ağız özellikleri, gittiği bütün yerlerin genel durumu, coğrafi konumu, tarihi, halkının özellikleri, dili, dini, kıyafetleri, sanatları, gündelik yaşamları, tarih, karşılaştırmalı coğrafya, sanat tarihi ve etnografya açısından eşsiz bilgiler, Dinler tarihi açısından önemli mesajlar, Osmanlı toplumundaki müslim-gayrimüslim ilişkileri, Gayrimüslim halkların gündelik hayatları, ekonomik ve kültürel durumları, nüfusları, ibadet yerleri, inanç ve itikatları, Farklı topluluklara ait öyküler, türküler, halk şiirleri, söylenceler, masal, mani, ağız ayrılıkları, halk oyunları, giyim-kuşam, düğün, eğlence, inançlar, komşuluk bağlantıları, toplumsal davranışlar, sanat ve zanaat varlıkları, Gezilen yörelerin evlerinden, cami, mescid, çeşme, han, saray, konak, hamam, kilise, manastır, kule, kale, sur, yol, havra gibi değişik yapıların bütün özellikleri; bunların yapılış yılları, onarımları, yapan, yaptıran veya onaranlar, Bulunduğu bölgelerin mutfak kültürü ile ilgili zengin bilgiler, Gezilen bölgenin yönetiminden, eski ailelerinden, ileri gelen kişilerinden, şairlerinden, oyuncularından, çeşitli kademelerdeki görevlilerine kadar ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.

Evliya Çelebi Hangi Yönleriyle Eleştiriliyor?

Seyahatnamenin güvenilirliği ile ilgili ciddi tartışmalar vardır. Bunun en önemli nedeni de Evliya Çelebinin abartmalara çok yer vermesi, zaman mefhumunu kurgularıyla gerçeklikten çıkarması vb. üslup seçmiş olmasıdır. Bu durum da eserin içeriğine yönelik güven duygusunu zedelemektedir. Hatta Evliya Çelebi, abartılarıyla dillerde dolaşmakta, alay edilmekte ve gizlice aşağılanmaktadır.

İstediği zaman en az Batılı gezginler kadar gerçekçi olabilen, bazen onlardan daha etkin akıl yürütebilen Çelebinin, abartmaya dayalı üslubunu bilinçli olarak seçtiği de düşünülmektedir. Halil İnalcıkın En büyük sosyal tarihçi diye tarif ettiği Evliya Çelebinin bu büyük eseri için Ahmet Hamdi Tanpınar Beş Şehirinde Ben Evliya Çelebiyi tenkit etmek için değil, ona inanmak için okurum ve bu yüzden de daima kârlı çıkarım. der. Evliyanın eserinde anlattığı olayların hepsine şahit olup olmadığı da çok tartışılmaktadır. Bir kısım olayların daha çok hayal mahsulü olduğu tahmin edilmekte ve gittiğini söylediği bazı yerlere aslında gitmediği de tartışılmaktadır.