Fikir Dergiciliği Nedir? Tarihçesi? Önemli Dergiler

Fikir dergiciliği nedir, nasıl ortaya çıkmıştır, tarihçesi ve önemli fikir dergileri hakkında bilgi.
Türkiye’de fikir dergiciliğinin öncüsü, 1891’de Ahmet İhsan’ın (Tokgöz) kurduğu Servetifunun’dur. Batılılaşmayı savunan bu dergiyi, Batı teknolojisine ve bilimine duyulan hayranlığın bir ifadesi olarak, hemen hepsinin adında bir fünun (fen bilimleri) eki olan benzer dergiler izledi. Bu dergilerin yazarları genellikle Tercüme Odasında yetişmiş aydınlardı. Ama Batılılaşmanın yolu bütün aydınlar için aynı değildi. Nitekim Ali Suavi’nin Ulum (1870) dergisinde İslamcı çözümler önerilirken, Dağarcık (1871) ve Mecmuai Ebüzziya (1880-1912) yazarları Osmanlı birliğinin yeniden kurulmasını savunuyorlardı. İmparatorluğun doğulu ve İslam karakterini öne çıkaran gelenekçi aydınlarıysa İslam ümmetçiliğinin güçlendirilmesinden yanaydılar.

İkinci Meşrutiyet (1908) döneminde, ülke bütünlüğünün hangi temele dayanacağı tartışmaları ön plana çıktı. Batılılaşma, Osmanlıcılık (Ulum İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası), İslamcılık (Sıratı Müstakim, Sebilürreşad), Türkçülük (Genç Kalemler, Türk Yurdu) akımlarının yanında sosyalist düşünce de sesini duyurmaya başladı (İştirak) ve İkinci Dünya Savaşının sonuna kadar, Osmanlıcılık dışındaki bütün bu düşünce akımları fikir dergilerinin temel ekseni oldu.

Kurtuluş Savaşından sonra çıkan ilk dergi, dönemin en ünlü yazar ve aydınlarından çoğunu aynı çatı altında toplayan Dergah’ tı (1921-1923). Bu kadroya katılmayan Ziya Gökalp ise, başyazarın Yahya Kemal’in deyişiyle  olaylara artık Metris Tepe’den bakan Dergahçılara karşıt düşüncelerini Küçük Mecmua (1922), Yeni Mecmua ve Millî Mecmua’da yayımlıyordu. Bu dönemde yayın hayatına giren Kurtuluş (1919), Aydınlık (1925) gibi sosyalist dergilerse rejime karşı çıkmanın bedelini çok daha ağır ödedi ve Takriri Sükun yasasıyla kapatılarak uzun süre susturuldu. Ama, muhalif sol basım daha uzun bir suskunluğa mahkum eden asıl büyük darbe, 4 aralık 1945’te yaşanan Tan Olayı oldu. Büyük Doğu dergisinin çevresindeki bazı kişiler Tan gazetesini basarak matbaayı yakarken, iktidar bu olaylara göz yummakla suçlanacaktı.

Kemalist inkılabın ideolojisini oluşturmayı amaçlayan Kadro (1932-1935), halkçılık hareketinin yayın organı Ülkü (1933-1950) ve Hüseyin Cahit Yalçın’ın yönetiminde liberal düşünceyi temsil eden Fikir Hareketleri (1933 -1940) tek parti döneminin etkili dergileriydi. Nihal Atsızın yayımladığı Atsız Mecmua (1931), Kopuz, Orhun (1933), Ergenekon (1938-1939) ve İkinci Dünya Savaşında Hitleri destekleyen Bozkurt (1939-1942), Tanrıdağ gibi dergiler Turancı düşünceyi canlandırmaya çalışıyordu. Irkçılığa şiddetle karşı çıkan İsmail Hakkı Baltacıoğlunun Yeni Adam’ı (1934) yarımda, Yurt ve Dünya (1941-1945), Adımlar (1943), Hür Gençlik (1946), Süz (1946) gibi sol eğilimli dergiler de bu dönemde yayımlandı.