Ülkemizde Oynanan Halk Oyunları Nelerdir?

Halk Oyunlarımızın Adları (İsimleri) nelerdir, Şehirlerimizde Hangi Halk Oyunları Oynanır, Halk oyunlarımızın isimleri ile ilgili bilgi

Oyunlarımızı tanımadan, görmeden yalnız adlarının taşıdığı anlamda bile onların özellikleri üzerine fikir sahibi olabilmek mümkündür. Örneğin;

a) Birçok oyunlar, dansın çıktığı bölgeyi, kenti, ili, ilçeyi adında belirtir ya da bir bölgede yaygın bir oyunu bir başka bölgenin yerli insanlarının kendilerine göre bir oynayışları olmuştur. Öyle ki adların incelenmesinden bir oyunun bir bölgeden bir başka bölgeye göçmüş olabildiğini de öğrenebiliriz.
Aydın Zeybeği, Hemşin Horonu, Iğdır Barı, Maçka Horonu, Tavas Zeybeği, Van Koççerisi, Bergama Zeybeği, Geyve Zeybeği, Arapkir Halayı, Sivas Halayı…gibi.

b) Kimi oyunlarımız da köy adlarını taşımaktadır. Bu köyler ya bu oyunun çıktığı ile, ilçeye bağlı bir köydür ya da komşu bir bölgenin bir köyüdür. Bu isim benzerliği bir rastlantı veya oyunun bir köyden çıkmış olması ya da gerek oyuna gerekse köye adını veren bir olay, bir insan adı veya bir inanç olabileceği gibi bu bölgeyi yakındıran ortak bir özellik de olabilmektedir. Örneğin:

• Sivas’ın Abdurrahman Halayı – Abdurrahman Köyü (Suşehir)
• Erzurum’un Ahçik Barı – Ahçirik Köyü (Tortum)
• Trakya’nın Ahmet Bey’i – Ahmet Bey Köyü (lüleburgaz)
• Fethiye’nin Dalaman’ı – Dalaman Köyü (Muğla)
• Kastamonu’nun Karakuzu Oyun Havası – Karakuzu Köyü (Kastamonu)

c) Kimi oyun adlarının oyunun adımlarını, önemli hareketlerini, yerden yükselişlerini, bedenin duruşunu hatta parmak hareketlerini bile verdiği görülmektedir. Atlama Horonu (Trabzon), Dik Halay (Elazığ), Sekme Barı (Erzurum), Kırıtma (Kütahya), Tek Ayak (Bingöl, Diyarbakır, Urfa…)

ç) Kimi oyunların adları, oyunun yürüyüşünün yavaş mı, ağır mı, canlı mı, durgun mu olduğunu belirtir. Ayrıca oyun dizilerindeki bölümlemeler de bu yavaşlığı-hızlılığı göstermektedir. Ağır Govent (Bitlis), Coşkun Çoruh (Artvin), Deli Horon (Artvin), Ağır Oyun (Urfa), Ağır Tikveş (Trakya), Kıvrak Oyun (Fethiye, Muğla) gibi.

d) Kimi oyunların adları, onların sıra dansı, karşılıklı dans, halka dansı gibisinden koreografik düzenlerini belirtmektedir. Düz Bar (Erzurum), Karşılama (Giresun, Tekirdağ, Kırklareli), Omuz Halayı (Tokat), Sıra Zeybeği (Isparta, Kütahya), Halka Oyunu (Eskişehir, Kütahya) gibi.

e) Kimi oyunların adı da oyuncuların sayısını ya da oyunun erkek -kadın oyunu olduklarını belirtmektedir. Çifte Zeybek (Çanakkale), ikili Güvende (Balıkesir), Köçek Oyunu (Bursa, Samsun, Kütahya…) gibi.

f) Kimi oyunlar adlarını insan adlarından almışlardır. Bu adlar ya oyunu ilk yaratanın düzenleyenin ismini simgelemektedir ya da büyük bir kişiye duyulan saygı için o kimsenin ismi bu oyuna konulmuştur. Ya da bu ad bir efsane, kahraman, saz şairi ile ilgilidir. Abdurrahman Halayı (Sivas), Ahmet Bey (Kırklareli), Ata Barı (Artvin), Kara Yusuf (Trakya ), İnce Memet Zeybeği (İzmir), Sepetçi oğlu (Bolu, Çankırı, Çorum, Uşak, Isparta, Kastamonu, Kırşehir, Sinop…), Veysel Barı (Bayburt), Zeybek Osman (Kırşehir)… gibi.

g) Kimi oyunların adında ise bir mesleğin, bir esnaf grubunun ismini bulabiliriz. Bunların kimisinin bir esnaf loncasının oyunu olduğu tahmin edilebilir. Bezirgan Oyunu (Sinop), Esnaf Oyunu (Giresun), Kasap Havası (Gelibolu), Turşucular (Kütahya), Değirmenci (Yozgat) gibi.

h) Kimi oyunların adları hayvan adlarından alınmıştır. Bu oyunlarda genellikle bu hayvanların hareketleri, yürüyüşleri, çeşitli özellikleri taklit edilir. Bazılarında ise taklit unsuru yoktur, kökenlerinin oldukça eski çağlara gidebileceği ve bu özellik dikkate alınarak ilişki kurulması gerekliliği vurgulanmaktadır.

At Oyunu (Tunceli), Deve Oyunu (Sinop, Elazığ, Urfa), Keklik (Konya, Silifke), Teke Oyunu (Isparta), Serçe Oyunu (Gaziantep), Teke Zortlatması (Burdur, Isparta, Afyon), Turna Barı (Erzurum) gibi.

ı) Kimi oyunların adlarında ulusların, kavimlerin, çeşitli azınlık gruplarının, aşiretlerin izleri bulunmaktadır.

Acem Halayı (Çukurova Türkmenleri), Cezayir Oyunu (Barak), Çerkez Halayı (Merzifon), Çingeneler (Erzurum), Kürt Barı (Erzurum), Kürdün Kızı (Bayburt, Çankırı, Erzurum), Laz Horonu (Doğu Karadeniz), Rum Kızı (Trakya), Yörük Halayı (Sivas) gibi.

i) Kimi oyunların adları oyuncunun elinde oyunla ilgili taşıdığı bir silah, bir çalgı, bir vurma aracı gibisinden bir eşyayı belirtmektedir.

Hançer Barı (Erzurum), Kalkan Oyunu (Bursa, Muğla), Kaşıklı Efe Oyunu (Afyon), Kaşıklı Sallama (Isparta), Mendil Oyunu (Trakya, Gaziantep…) gibi.

j) Kimi oyunların adları bir işi, bir hareketi taklit etmektedir. Bu oyunlar benzetmeci oyunlar adı altında da gösterilirler. Bağ Belleme Oyunu (Afyon), Fındık Kırma (Sinop), Kolbastı Havası (Elazığ) gibi.

k) Kimi oyunların adları düşündürücü, üzerinde araştırma yapılmasını gerektiren anlamları içermektedirler. Belki de bu oyunların anlamları itibariyle hiçbir ilişki içerisinde olmadığı da ayrı bir gerçeği teşkil edebilir.

Ankara’nın Afşar Halayı; Avşar adı etnik bir topluluğun İsmi olarak düşünülmediği zaman çevik, çabuk manalarına gelmektedir.

Urfa’nın Depçe Oyunu; Depçe toprağı işlemede kullanılan Bel’e verilen isimdir. Horon kelimesinin anlamını araştırdığımızda, Horum biçildikten sonra balya veya deste yapılmış ot, yığın manalarına gelmektedir. Horon ise, mısır saplarının beş – on tanesi bir araya getirilerek yapılan yığındır. Horon genellikle sıra oyunu olduğuna göre bu anlam uygun düşmektedir.
Türk Halk Oyunları; İsmail Ekmekçioğlu, Metin Kaplan, Cüneyt Bekar