Halk Sanatları ve Zanaatları Nelerdir?

Halk Sanatı ve Halk Zanaatı Nedir? Örnekleri Nelerdir?

Halkın, doğal çevresinde yarattığı geleneksel kültür içinde oluşturduğu veya ödünçlemeler ile yarattığı çeşitli ürünler vardır. Beğeni ve güzellik gibi estetik anlayış ile yaratılan özgün veya yeni terkip ürünlerin yansıttığı sanat anlayışına “halk sanatı” adı verilir. Halk sanatı kavramı daha geniş bir çerçevede düşünüldüğünde, “el sanatı“, “halk zanaatı“, ve “halk resmi” gibi kimi alt basamakları da kapsar. Bu kavramların kısa birer tanımını vermek konumuzu daha açıklayıcı olacaktır.

El Sanatı

Halk kültüründe, yaratıcı yetenekli kişilerin, ince el işçiliği isteyen estetik değeri yüksek geleneksel sanat türü üretim biçimleri “el sanatı” diye adlandırılır. El sanatlarımıza örnek olarak halıcılık, kilimcilik, dantel, oya gibi çeyizle ilgili her türlü dokuma, işleme, örme ve örgü işleri verilebilir.

Halk Zanaatı

Demircilik, bakırcılık, kalaycılık, tenekecilik, urgancılık, testicilik, keçecilik, mumculuk, çulculuk, sepetçilik, hasırcılık, tahta kaşıkçılık ve benzeri düzeydeki halk uğraşılarına halk zanaatı adı verilir. Fakat bu üretim biçimlerinde de yüksek estetik yaratıcılığa rastlandığı bir gerçektir.

Halk Resmi

Halkın geleneksel malzeme ve yöntemlerle, duvar, tavan, sandık, araba, tablo, tezgâh vb. nesneler üzerine yaptığı resimlere “halk resmi” adı verilir. Türk halk kültüründe halk resimlerine “tablolara, duvarlara, kırlent ve yastık üzerlerine işlenen yılanların şahı şahmaran resimleri; Hz. Ali ve Hacı Bektaş Veli gibi din ulularının resimleri; dükkân ve tezgâhlara yapılan manzara resimleri, evlerin duvarlarına yapılan resimler ile bu tür resimlerin çeşitli baskı ve matbaa teknikleri kullanılarak cam, seramik, kağıt ve kumaş malzemeler üzerinde yapılmış reprodüksiyonları örnek verilebilir.

Bütün bu sıraladığımız kavram ve tanımları içerecek biçimde halk sanatı ürünleri, ait oldukları kültürde geleneksel işlevlerinin yanı sıra, son yıllarda yaygınlaşan evrensel turizm olgusu içinde, ulusal kültürlerin özelliklerini dışa vurmak ve tanıtmak bakımından yeni işlevler yüklenmiştir. Bu nedenle de, pek çok halk sanatı ürünü ait oldukları toplum içinde asıl işlevlerini kaybetmiş iken, bu yeni olgu ile, her biri turistik hatıra eşyası olma özelliği kazanarak yeniden üretilmeye başlanmıştır. Bu tür geleneksel sanat ve zanaatlarımıza hat, ebru, seramik, bakırcılık, tahta oymacılık, bastonculuk ve çeşitli oya, örgü işleri örnek verilebilir.