DerlemelerGeleneksel Meslekler

Kastamonu Tosya’da Bıçkı Yapımı

Kastamonu Tosya’da Bıçkı Yapımı, Kastamonu ilimizde Bıçkı yapımı ile ilgili derlenen bilgiler. Kastamonu’da Bıçkı nasıl yapılır, hangi malzemeler kullanılır?

  • Derleyen: Sadık Tecelli Şen
  • Derleme yeri ve tarihi: Tosya/Kastamonu, 2004
  • Kaynak kişi 1: Osman Kurtçuoğlu, 1951 Kastamonu doğumlu, evli, ilkokul mezunu.
  • Mesleği kimden öğrendiği: Babasından öğrenmiştir.

Kaynak kişi 2: Ahmet Orta, 1970 Kastamonu doğumlu, evli, ortaokul mezunu.

Bıçkıcılık Tosya ilçesi ve civar yörelerinde geleneksel bir meslektir. Bu meslek genelde babadan oğla geçer.

Bıçkıcılık mesleğinin bu yörede oluşmasının sebebi; yöre halkının bağcılık, çiftçilik ile uğraşması ile ilgilidir. Bıçkı, hem orak hem de bıçak yerine kullanılmaktadır. Bıçkının, on farklı boyutta üretimi yapılır. Bıçkı; bağ budama, ot biçme, ağaç budama işlerinde kullanılmaktadır.

Bıçkı Nasıl Yapılır? Yapım Aşamaları Nelerdir?

Tosya bıçkısının yapımında manda boynuzu ve çelik kullanılmaktadır. Bıçkı, sap ve keskin iki bıçak kısmından oluşmaktadır. Sap kısmının yapılmasında manda boynuzunun kullanılmasının sebebi, dayanıklı olmasıdır. Hem bıçkının güzel, kibar görünmesini hem de hafif olmasını sağlar. Keskin iki bıçak kısmı da ithal gelen çelik kalıplardan yapılmaktadır.

Bıçaklardan biri orak görevini gören tırtıklı testere kısmıdır. Diğeri ise bıçak kısmıdır. Manda boynuzu önce keserle kabaca yontulur; daha sonra zımpara ve taşta istenen ebada göre inceltilir, düzeltilir. Düzeltilemeyen boynuzlar ateş ocağına atılır ve orada yakılır, böylece boynuz yumuşar. Yumuşayan boynuz mengenede işkenceye alınır yani düzeltme, doğrultma işlemi yapılır. Daha sonra ise testere ile sap şekli verilen boynuzun üstünde kanallar açılır. Bunun sebebi sapa yerleştirilecek olan bıçak kısımlarının yuvasını oluşturmaktır. Testere ile yapılan işlemden sonra sıra perdah işine geçilir. Sap şekli verilen boynuz parlatılır, siyahlaştırılır.

Bu işlemi yaparken eğeye benzeyen demir ve çelikten yapılan parlatma aleti kullanılır. Böylece manda boynuzuna uygulanan işlemler sone erer. Sıra çelik kalıplara gelmiştir. Çelik kesme makası ile istenen şekle sokulur, kesilir ve kuşatılır. Daha sonra şekil verilen çelikler taş makinesinde zımpara kağıdı ile parlatılır ve keskinleştirilir. Testere kısmı yani tırtıklı kısım diş açma aleti denilen saf çelikten yapılan şekille tırtıklı hale getirilir. Böylece bıçkı yavaş yavaş hazır hale gelir. Son olarak sap kısmı ile bıçak kısımları birleştiren yüzük takılır. Bütün bu işlemler yaklaşık olarak beş saat sürmektedir. Bir usta günde en fazla iki bıçkı üretebilmektedir.

Bıçkı Yapımında Hangi Aletler Kullanılır?

  • Keser: Bıçkının sap kısmının yapımında kullanılan alettir. Manda boynuzundan yapılan sap kısmının ilk aşamasında kullanılır. Boynuzu yontma işlevi görür. Boynuza şekil vermek için kullanılır.
  • Zımpara Makinesi: Keserle kabaca yontulup şekil verilen manda boynuzuna daha ince ayar yapılıp daha düzgün şekil vermek için kullanılan alettir. Boynuz üzerindeki pürüzler, hatlar giderilir.
  • Testere: Bıçkıya yerleştirilecek olan çelikten yapılan keskin bıçakların kanalları, sap üzerinde testere ile açılır.
  • Ateş ocağı: Sap yapmak için kullanılan manda boynuzlarından simetrisi bozuk olanları ateş ocağı içinde atıp yumuşatılır ve mengenede şekillendirilir.
  • Mengene: işkence aleti de denilmektedir. Boynuzlar ateş ocağında yumuşatıldıktan sonra mengenede sıkıştırılıp düzeltilir.
  • Perdah (Parlatma Eğesi): Mat, donuk görünen sapa parlak ve siyah bir renk vermeye yarayan alettir.
  • Makas: Bıçkının bıçak kısımlarına şekil vermeye yarar. Hazır kalıplar halinde gelen çelik tabakalara bıçak ve testere kesimi yapmaya yarayan alettir.
  • Diş Açma Aleti: Bıçkının bıçak kısımlarından tırtıklı olan tarafının tırtıklarını açmaya yarayan alettir.
  • Zımpara Kağıdı: Hazır tabaka çeliklerden bıçak ve testere şekli verilen kısımların parlak ve güzel görünümlü olmasını sağlayan alettir.
  • Tırnak: Hazırlanan bıçak ve testere bıçağının kapatılıp açılmasını sağlayan aletin adıdır.
  • Yüzük: Hazırlanmış olan sap kısmını ve bıçak kısımlarının birleştirilip bir bıçkı görünümüne girmesini sağlar.

Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları  Türkiye’de 2004 Yılında Yaşayan Geleneksel Meslekler Kitabı, ( M. Öcal Oğuz, Emine Aydoğan, Nilgül Aytuzlar, Tuba Saltık Özkan

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir