Milli Folklor Enstitüsü Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı

Bir toplum, kendi kültürünü kaybolmaktan, yozlaşmaktan koruyamazsa, onu geliştirip insanlığın ortak kültürüne katkıda bulunamazsa, o toplumun diğer toplumlar arasında kendine özgü bir yeri olamaz.

Millî Folklor Enstitüsü; Türk toplumunun yüzyıllar boyunca yarattığı sanat ve kültür ürünlerini bilimsel metotlarını tespit etmek; bunları yozlaşmaktan korumak; yaratılmakta olan çağdaş Türk Sanat Kültürüne bilimsel bir kaynak sağlamak ihtiyaçlarından doğmuştur.

Değişmekte olan ekonomik, kültürel ve toplumsal şartlar insanlar için eskisinden başka bir yaşama düzeni getirmektedir. Bu değişen şartlar içinde kültür ürünleri eskisi gibi korunamamaktadır. Bunlar bir yandan yok olup gitmekte, bir yandan da hızla yozlaşmaktadır.

Bir toplumun folkloru bu toplumun özünü yansıtır. Bu öz, ileri toplumlarda sanat ve kültür gelişmesinin temeli olmuştur. Bu temel üzerine gelişen ulusal sanatlar ve kültürler, kendi sınırlarını aşarak insanlığın ortak kültürünü meydana getirmiş, onu zenginleştirmiş, yaratıcısına ve toplumuna evrensel kültüre katkısı ölçüsünde bir yer kazandırmıştır.

Türk toplumu ve sanatçıları da Millî Kültür gelişmemizi gerçekleştirebilmek için Türk Folklor hazinesini çağdaş Türk Kültürü yaratmalarına temel almak yolundadırlar. Bu temel, Türk folkloru konusunda yapılan çalışmaların dağınıklığı ve yetersizliği dolayısıyla henüz bilimsel bir açıklığa ve yeterli sayıda belge birikimine kavuşamamıştır. Millî Folklor Enstitüsü, kanunda gösterilen görevlerini başarmakla, çağdaş Türk Sanat Kültürünü telife bilimsel bir açıklık ve yeterli sayıda belge birikimi de sağlamış olacaktır.

Yabancı ülkelerde folklor araştırmaları çok önceden başlamış, bugün geniş kapsamlı, ileri bir çalışma seviyesine vardırılmıştır. Her ülkede ya devlete bağlı, ya devlet yardımı alan, ya da muhtar üniversitelerin bir fakültesi olarak çalışan bilimsel nitelikte folklor araştırma kurumlan kurulmuştur. Bu kurumlar yalnız kendi uluslarının değil, bununla birlikte yabancı toplumların folklorlarını da çalışmalarının içine almakta, yayınlar yapmakta ve bu yayınları dünyanın her yerindeki ilgili kurumlara ve kimselere göndermektedirler. Folklor yayınları, kültürel bakımdan olduğu gibi siyasal bakımdan da önem taşımakta, bu açıdan da değerlendirilmektedir.

Türkiye’de folklor; bazı kurumlar, dernekler ve çoğu zaman da ülkücü kimseler elinde daima arama, derleme, inceleme ve yayın konusu olagelmiştir. Eski Halkevleri, İstanbul, Ankara Konservatuvarları bu türlü kurumlar arasında anılabilir. Bunlar kendi imkânları içinde Türk Folklor ürünlerini toplamağa ve yayınlamağa çalışmışlardır. Ayrıca folklorun çeşitli dallarında ülkücü kimselerin yaptığı araştırma ve yayınlar da küçümsenmeyecek bir sayıyı bulmuş değerli çalışmalardır. Fakat, Türkiye’de folklor konusu, bugüne kadar bilimsel bir kurumun çatısı altında, önemine denk bir anlayışla ele alınmamıştır. Bunun için de sürekli ve yoğun bir arama, derleme, inceleme, karşılaştırma ve özlemi duyulan seviyede bilimsel yayınlar yapılmamıştır. Bu konuda folklorumuzun değerinin aksine bir ilgisizlik, bir boşluk daima süregelmiştir. Bununla birlikte, bir Folklor Enstitüsü kurulması her geçen gün büyüyen bir ihtiyaç olarak belirmiş, bu işin gerekliliğine inanmış kimselerce bıkmadan usanmadan belirtilmiştir.

İşte bu ortam içinde ilk defa 1966 Mayısında, Millî Eğitim Bakanlığı Kültür Müsteşarlığına bağlı bir ünite olarak Millî Folklor Enstitüsü bir Bakanlık mucibiyle faaliyete geçirilmiştir. Daha sonra, bu teşkilâta hukukî bir kimlik kazandırmanın uygun olacağı düşünülmüş ve bu tasarı hazırlanmıştır.

Millî Folklor Enstitüsü, iç ve dış Türklerle ilgili bütün Türk Folklorunun ve folklor konularının (Halk şiiri, edebiyatı, tiyatrosu, halk sanatları, halk gelenek-görenek ve dinî inançları, halk müziği, oyunları, giyimleri vs.) çeşitli kollarında arama, derleme, inceleme, karşılaştırma ve her türlü bilimsel çalışmalar yapmak, bunları düzenleyip yayınlamak; gerekli dayıda ve nitelikte uzman yetiştirmek, folklor arşivi, müzesi, kitaplığı, ses belgeliği kurmak; folklor çalışmalarını birleştirmek, teşvik etmek üzere kurulmuş ulusal bir kültür kurumudur.

Milli Folklor Enstitüsü çalışmalarıyla büyük ihtiyaçları karşılayacak; dünyanın en zengin folklor hazinelerinden biri olan Türk Folklorunun paha biçilmez ürünlerini, değişen şartlar içinde kaybolmaktan, yozlaşmaktan, koruyacak, yaratılmakta olan çağdaş Türk Sanat Kültürüne bilimsel bir kaynak. sağlayacak Onları bilim ve sanat dünyasına tanıtacaktır.

Kurulacak olan Enstitü, Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olacaktır, tasarının birinci maddesinde buna göre hüküm konmuştur.

• Tasarının 3. maddesinde Enstitünün görevleri kümelendirilerek sayılmıştır.
• Tasarının 4. maddesinde Enstitünün organları sayılmıştır.

Enstitü çalışmalarıyla ilgili her hususun kanunda yer alması, ilerdeki gelişmeler karşısında kanunun sik sık değiştirilmesi gerekeceği düşüncesiyle, uygun bulunmadığından bir yönetmelik yapılması ön görülmüştür. Kadrolar ise 9. maddede yer almıştır.

Geçici madde ile, bugün faaliyette bulunan Enstitünün bu kanunla kurulacak Enstitü ile ilgisi belirtilmiştir. Tasarının 10. 11. maddeleri uygulama ve yürürlük maddeleridir.

Kaynak: Şerif Baykurt, Türkiye’de Folklor