HalkbilimiGiyim-Kuşam

Şamanların Kıyafetleri, Özellikleri

Şamanlar nasıl giyer? Şamanların farklı kıyafetler giymesinin anlamı nedir? Şaman Kıyafetlerinin Özellikleri Nelerdir? Kıyafetler ve özellikleri hakkında bilgi.

Şamanlar dinsel törenlerde kendilerine özgü bir giysi giyerler. Kuzey Asya’da Şaman giysisi bir kült aracı gibi kullanılmaktadır. Giysilerin üstünde çeşitli şekiller ve resimler bulunur. Bu şekillerin önemine inanılır. Örneğin, Şaman giysisinin üstünde kuş resmi varsa Şamanın kuş yardımı ile öte dünyaya uçabileceğine inanılmaktadır.
Giysilerdeki bu resimlerin kökeni hakkında değişik görüşler bulunuyor. Kimi araştırmacılar bu şekilleri totemizme bağlarken, kimileri de bu giysilerin bir zamanlar insanları korkutmak amacıyla maske olarak kullanıldığını, zamanla giysiye dönüştüğünü ifade etmektedirler.

Şaman giysisi kutsaldır. Birtakım yasakları vardır. Bu bakımdan herkesin ulaşabildiği, el altında sayılan yerlerde bulunmaz. Çadırının veya kulübenin özet bir yerinde muhafaza edilir. Şamanlar’da giysi, davul ve cin Figürleri, çocuk ve kadınlar el sürmesin diye özenle korunmaktadır. Aksi halde bunların sihirlerinin, güç ve kudret veren özelliklerinin kaybolacağına inanılır.

Şaman ölünce veya yaşlılık, hastalık nedeni ile Şamanlığı bırakınca, giysisi, davulu, diğer kült araçları ya ölü ile birlikte mezara konur veya ormandaki bir ağacın üstüne asılarak terk edilir.

Şaman giysilerindeki resimler genellikle bilinen hayvanları sembolize etmektedir. Bunlar yaşayan hayvan olduğu gibi masal, mitoloji hayvanı da olabilir ve Şamanın koruyucu hayvanı olarak kabul edilir. Bu hayvanlar kuş, ren geyiği, ayı olabilmektedir. Giysi hangi hayvanı sembolize ediyorsa giysi üstüne o hayvanın tüyleri, boynuzlan, kemikleri vs. takı olarak takılır. Örneğin: Karyaklar’da, Çukçiler’de, Samoyetler’de Şaman giysileri sade iken, Tunguzlar’da Şaman giysisinde; hırka göğüslük, başörtü, eldiven vs, gibi kısımlar bulunur ve daha süslüdür.

Sibirya’da Şamanlar törenlerde özel bir elbise giyerler. Fakat Şamanizme inanan çoğu toplumlarda takım halinde Şaman giysisine rastlanmıyor. Birçok yerde Şaman günlük giysisi ile ibadet yapar. Altay Türklerinde Şaman sadece bir davul ile Şamanlık yaparmış. Törenlere elde davul ile gidermiş. Giysiler zamanla sadeleşmiş ve normal giysiye dönüşmüş.

Ayin sırasında mutlaka farklı bir giysi giymesi şart olan halklarda da bu kural zayıflamıştır. Cübbe ve başlık en uzun korunan giysiler arasındadır.

Araştırmacı Arıohin; Altaylılar’daki cübbenin sonradan başka halklardan alındığına inanmaktadır. Ona göre; Ülgen ile dağ ve yer ruhlarının aralarında olduğu gibi ruhlara ayin yapanlar Şaman cübbesini giymezler. Ama yer altındaki Erlik ve ona bağlı kötü ruhlar için yapılan ayinlerde cübbe giymek şarttır. Şaman bu cübbeyi kendi isteğine bağlı olarak değil, ruhların istediği şekilde yapmak zorundadır.

Şaman elbisesi şu parçalardan oluşmaktadır; 1) Cübbe veya hırkaya benzeyen bir üstlük, 2) Serpuş, 3) Göğüslük, 4) Eldiven, 5) Yüksek ökçeli ayakkabı.

Altaylıların bir kısmında Şaman elbisesinin bütünü kuş veya başka bir hayvanı temsil etmektedir. Elbise üstünde ise puhu kuşu tüyleri, katır boncuğu, madeni boncuk, dizi dizi boncuklar vs. bulunur

Altaylılar’da Şaman’ın giysilerinde bundan başka şu özellikler görülür: Şaman ruhları kovmak için elbisesinin kollarına, sırtına küçük zil ve çıngıraklar takar. Cübbenin kollarının alt kısmına beşi solda dördü sağda bakır çıngıraklar asılıdır. Cübbenin arka kısmında iki, üç dizi halinde sıralanmış 20 veya 70 çıngırak bulunur. Çıkan metalik seslerin ruhları ürküttüğü düşünülür. Çıngırakların üst sırasında ise dokuz küçük yay bulunur. Bunlar da kötü ruhlara karşı silah vazifesi görürler. Aynca sırta serpiştirilmiş yıldızları temsil eden madeni parçacıklar vardır. Bu kısımda sıra sıra dizili katır boncuklarının kötü ruhları uzaklaştıracağına inanılır. Cübbenin omuz kısmında ise, güneş ile ayı temsil eden iki büyük madeni levha göze çarpar. Cübbenin omuz başı ile dirsek ve bilek hizasına gelen yerlere vaşak kürkü dikilir. Cübbede mitolojik birtakım şekiller de bulunur. Sırt kısmında yakanın altından dokuz bebek sarkar. Bunlar Tanrı Ülgen’in kızlarını sembolize ederler.

Cübbenin bir yanında ise, “yutpa” adlı yeraltı canavarını temsil eden siyah kumaştan yapılmış bir şerit vardır. Sarkan şerit çatal kuyruklu, dört ayaklı, ağzı açık yılana benzer. Şamanı kötü ruhlardan korur. Cübbenin diğer yanında ise “arba” adı verilen yeraltı Tanrısı Erlik’in ülkesindeki denizde yaşadığına inanılan bir canavar resmi bulunur.

Cübbede bunlardan başka çeşitli ruhları temsil ettiklerine inanılan; sincap, ağaçkakan ve kartal tüyleri, kartal pençeleri, ayı ayaklan vs. bulunur. Omuzlarda sekiz demet halinde bulunan tüyler dinsel tören sırasında Şaman ile kurbanı gökyüzüne taşıyan kartal veya şahini sembolize eder.

Bir Şaman cübbesi 60 esas parçadan oluşur. Diğer yardımcı parçalar ile bu sayı 600’ü bulmaktadır. Cübbeyi Şamanın evinde kadınlar diker. Cübbe özel itina ve temizlik anlayışı içinde dikilir. Şaman bu cübbeyi büyük bir kalabalık önünde yapılan tören ile giyer. Ruhlar bu törende cübbe üstünde bazı değişiklikler isterlerse bu değişiklikler derhal yerine getirilir. Erkek Şamanlar’ın cübbesi ile kadın Şamanlar’ın cübbesi arasında fark yoktur. Kadınların da genellikle daha süslüdür. Şamanın belinde kırmızı renkli bir kuşak bulunur. Cübbenin maliyeti oldukça pahalıdır. Fakir Şamanlar bu cübbeyi elde etmede zorluk çekerler.

Şamanın başlığı iki çeşittir. Biri cübbe ile diğeri günlük giysi ile giyilebilir. Cübbe ile giyileni biraz daha süslüdür, buna “kuş pörük” de denilir. Bazı araştırmacılara göre, Şaman giysisi kötü ruhlara karşı onu bir maske gibi konur. Örneğin bazı yörelerde Şamanın ruhu kuşu kılığına girmesi, bu kuşun kötü ruhları kaçıracağına inanıldığındandır. Sibirya’da Şamanın boynuz takması da aynı amaca yönelik bir uygulamadır.

Kaynak: Cemal Şener, Şamanizm

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir