Dantel Nasıl Ortaya Çıkmıştır Tarihi ve Çeşitleri

Türk el sanatları içinde dantelin önemli bir yeri vardır XVI yy’dan önce bir tür dantel sayılan oya işleri, doğu ülkelerinde özellikle de Anadolu’da çok gelişmişti. Kimi kaynaklar doğuyla yakın ilişkiler içinde bulunan Venedikliler’in oya örneklerinden yararlanarak danteli oluşturduklarını öne sürer. Bunun yanı sıra kumaş üzerine yapılan, bir tür dantel niteliğindeki hesap işi de türk el sanatlarından en çok kullanılan tekniklerdendi.

Avrupa dantellerinin Türkiye’ye girmesi XVI. yy’dan sonradır Oya işlemedeki hüner, batıdan gelen örnek ve tekniklerle birleşerek dantel yapımı yaygınlaşmış ve gelişmiştir. Yakın zamanlara kadar çeyiz eşyası olarak ya da günlük kullanıma yönelik dantel yapımı ev kadınlarının başlıca uğraşlarından olmuş; örtüler çamaşırlar, perdeler, divan örtüleri, çevreler, mendiller çeşitli dantellerle süslenmiştir.

Günümüzde de eskiye oranla azalmış olmakla birlikte el işi mekik dantelleri, iğne oyaları, ara danteller, tığ dantelleri vb. yapılmaktadır Bunun yanı sıra fabrika üretimi dantel yapımı da gelişmiştir.

Dantel genellikle kadınlar tarafından iğne, tığ ve mekikle örülen veya makinede dokunan, yatak takımlarında ve çamaşırlarda kullanılan zarif süsleme malzemesidir.

Danteller, kalitelerine veya kullanıldıkları yere göre keten, pamuk, yün, sunî veya sentetik ipek gibi ipliklerle örülebildikleri gibi, altın veya gümüş simlerle de yapılabilir veya süslenebilir, ilk zamanlarda, dokuma kumaşlar üzerinden iplik çekerek, ajur veya tül tipi bir fon üzerine iğne veya tığ ile dolgular yapılarak hazırlanan dantellerden sonra, düğümleme, Arap şebkası ve tenerif ortaya çıktı; daha sonraları makinelerde de dokunan çok mükemmel cinsleri meydana getirildi.

Dantelleri yapılış cinsine göre İğne danteli ve tığ danteli olarak iki bölüme ayırmak mümkündür.
Her ikisinde de genellikle tek bir motif veya motifler topluluğu birbirleriyle birleştirilerek ya uzun şeritler veya kumaşlar meydana getirilir. 

İğne dantelleri. Bir kumaş üzerine veya kumaşsız olarak iplik veya ibrişimle işlenen dantellerdir. Bunlar adlarından da anlaşılacağı gibi iğneyle yapılır. Bu dantellerde çeşitli motife rastlanır.

İğne dantelleri dışında, yine iğne ile yapılan oya, dolgu, sarma adlı İşlemeler vardır. Ayrıca gerilmiş kumaşlar üzerine yapılmış işlemeler arasında kalan kumaş kısmın kesilmesi suretiyle elde edilen veya kumaşları yer yer oyarak, belli bir motife göre, oyuk yerlerin kenarlarının sarılması şeklinde meydana getirilen danteller yapılır.
Bir de kumaştan belirli sıra ve sayıda çözgü ve atkı ipliği çekerek, o kısımlardaki iplikleri yer yer sarmak veya boğmak yoluyla özel motifler meydana getirilen iğne işleri mevcuttur. Türkiye’de, iğne oyası ile dantelciliğin başlangıç tarihini tespit etmek mümkün değildir. Bugün bile Türk kadınının başlıca işlerinden biri olan ve

Avrupa’da ancak XV. yy.da ortaya çıkan el işlerinin buralara Türkler eliyle gitmiş olması gerçek dışı değildir. Dünyada ilk ün yapan danteller Venedik dantelleri olmuştur. XVI. yy.ın modasına gere. elbise yenlerinin, çamaşırların ve yatak takımlarının, dantellerle süslenmesi gerekmekteydi. Louis XVI zamanında, Fransa’da dantel kullanmak çok modaydı. Bu moda, dantel yapımını bir boş zaman faaliyeti olmaktan çıkardı ve bir sanayinin doğmasına yol açtı.

Tığ dantelleri Birbirlerine Özel İlmiklerle bağlanan, renkli vc değişik cins ipliklerle örülen bir dantel çeşididir. Elde, tığ iğnesiyle veya karo adı verilen tezgâhlarda iğ ile yapılır. İğler üzerine sarılı bulunan çeşitli renk ve cins iplikler, tezgâhın dönmesi ve özel bir tığ sistemiyle, birbirlerine ilmiklenerek bağlanır ve bir bütün meydana getirir. Karolarda dokunan en güzel tığ danteli İrlanda dantelidir, fakat “Venedik ilmiği de bu yolda taklit edildi. İğ dantelleri, iğne dantellerinden hemen sonra görünmeğe başladı vc en ünlü merkezi Milano. Cenova, Ragusa ve Venedik şehirleri oldu.

Bütün bu açıklamalara göre bugün, ne tip olursa olsun, dantelleri üç tip üzerinden sınıflandırmak mümkündür:

1. El dantelleri: Bunlar kadınların elle yaptıkları dantellerdir.

2. Makine dantelleri: Bunlar zanaatçılar tarafından tezgâhlarda otomatik Örülen dantellerdir. (Makine dantelinde günden güne sentetik iplik kullanılmaktadır. İç çamaşırlarının gittikçe sade biçim alması ve esnek iplikten yapılan ağ dantelin daha çok korsecilikte kullanılması sebebiyle, çamaşır danteli 1966’dan bu yana eski önemini kaybetmiştir.)

3. Karma danteller. Bunlar bir kısmı otomatik olarak dokunan sonradan elle birleştirilen motiflerden meydana getirilen dantellerdir.

Bugün dantel, normal günlük giyim eşyasında süs olarak çok az kullanılmakta ve daha çok çamaşır ve yatak takımlarında varlığını sürdürmekledir. Türkiye’de çok gelişmiş bir sanat olan iğne oyası ve tığ danteli bugün artık el ile yapılmamakta ve bu is alanına yavaş yavaş mekanik tezgâhlar hâkim olmaktadır. Makine dantelleri el dantellerine nazaran çok daha ucuz olduğu halde eski güzelliklerini de kaybetmemiştir. Calais ve Lyon’daki fabrikaların mamullerinin bugünkü moda dünyasında önemli bir yeri vardır. Paris süsleme sanatları müzesinde, eski dantellerin en güzel örnekleri vardır. Ayrıca. Puy şehrindeki Crozatier müzesiyle Bayeux müzesinde eski mekik ve iğ. Alençon’daki Ozi müzesinde de iğne oya ve dantellerine ait cok güzel koleksiyonlar bulunur.